Соңғы жылдары елімізде ауылдық жерлердің әлеуетін дамытуға ерекше назар аударылып келеді. Мемлекет басшысының ұлтымыздың берекелі бастауы – ауылды дамытуға баса мән беріп отырғанын мына бір деректен аңғаруға болады: 2022 жылғы 26 қарашада өзінің жаңа президенттік мерзімдегі бірінші Жарлығын ауылға арнады. Ұлықтау салтанатынан кейін, дәл сол күні «Қазақстанның ауылдық аумақтарын дамытудың 2023-2027 жылдарға арналған тұжырымдамасы туралы» Жарлыққа қол қойды.
– Мен сайлауалды сөздерімде ауылды өркендету ісіне баса назар аудардым. Бүгінде Қазақстан халқының 40 пайызға жуығы ауылда тұрады. «Ауыл – ел бесігі» деп халқымыз бекер айтқан жоқ. Ауылдағы жағдайды жақсарта алмасақ – бәрімізге сын. Сол үшін мен бүгін ауылды дамыту мәселесі туралы Жарлыққа қол қоямын. Осы құжат арқылы Үкіметке ауылды дамытудың бес жылға арналған нақты жоспарын әзірлеуді тапсырамын. Үкімет ауылды дамытуға арналған барлық жобаны жүйелі түрде реттеп, жинақтауы тиіс. Содан кейін мақсатты түрде тиімді жұмыс жүргіземіз, – деді Қ.Тоқаев.
Осы бағытта еліміздің барлық аймақтарында жүйелі жұмыстар атқарылып жатыр. Солардың бірі – Түркістан облысы, Сайрам ауданы, Арыс ауылдық округі. Бұл округ – тек егін мен мал шаруашылығы ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік, мәдени және инфрақұрылымдық дамуы қатар жүріп жатқан ірі ауылдық аймақтардың бірі. Мұндағы оң өзгерістер ауыл халқының өмір сапасын көтеріп, жаңа мүмкіндіктерге жол ашып келеді.
2024 жылы округте бірқатар нақты жобалар іске асырылды. Мемлекеттік қолдаумен қатар, жеке инвестициялар тартылып, әлеуметтік нысандар салынды, жолдар жөнделді, инфрақұрылым жақсарды. Бұл тек сандар мен есеп емес, ауыл халқының күнделікті тұрмысына тікелей әсер еткен нақты өзгерістер.
Ал 2025 жыл – бұл бастамалардың жалғасы ғана емес, одан да ауқымды істердің жылы болмақ. Алда ауылда жаңа мектеп, тіс емханасы, әлеуметтік нысандар мен жұмыс орындары ашылмақ. Мұның барлығы ел Президенті белгілеген басты бағытпен үндесіп жатыр: ауылды көркейту – елді көркейту.
Төмендегі мақалада Арыс ауылдық округінің 2024 жылы атқарған жұмыстары мен 2025 жылға құрылған жоспарлары егжей-тегжейлі баяндалады.
Әкімшілік құрылым және халыққа қызмет көрсету
Арыс округінің әкімдігі – ауыл тұрғындарына сенімді тірек әрі қолдау орталығы. Мұнда 8 мемлекеттік қызметкер, 2 мәдениет саласының маманы, 8 техникалық қызметкер тұрақты жұмыс істейді. Олар күнделікті халықпен тығыз байланыста болып, өтініштерді жедел қарап, дер кезінде тиімді шешім қабылдайды. Бұл жүйелі және үйлесімді жұмыс тұрғындардың мемлекетке деген сенімін арттыруда аса маңызды рөл атқарады. Ауыл әкімдігі халықтың әл-ауқатын жақсарту, әлеуметтік-экономикалық дамуды қамтамасыз ету бағытында үздіксіз қызмет көрсетуде.
Әлеуметтік нысандар саны 2024 жылы да айтарлықтай артты: 3 мемлекеттік мектеп, 1 жеке меншік мектеп, 3 балабақша, спорт мектебі, 3 дәрігерлік амбулатория, сауықтыру орталығы және жазғы лагерь өз қызметін тиімді атқарып отыр. Сонымен бірге, ауылда пошта бөлімшесі, полиция бекеті, ветеринарлық пункт жұмыс істеп, ауылдың күнделікті тұрмыс-тіршілігін қамтамасыз етеді. Бұл әлеуметтік-мәдени инфрақұрылым тұрғындардың өмір сүру сапасын жақсартуда маңызды. Ауыл шаруашылығы саласында 299 шаруа қожалығы, 264 жеке кәсіпкер, 17 жауапкершілігі шектеулі серіктестік тіркелген. Олардың негізгі қызметі – мал шаруашылығы, егіншілік және шағын кәсіпкерлік, бұл ауылдың экономикалық тұрақтылығын нығайтады. Тұрғындардың саны 2024 жылдың соңында 5700-ден асып, ауылдық өмір сапасының үздіксіз жақсаруы мен дамуына тұрақты әсер етуде.
Салық, қаржы және инвестиция тарту
Ауыл әкімдігі мен аудандық кірістер басқармасы бірлесіп салық төлеу мәдениетін қалыптастыруға және нығайтуға ерекше көңіл бөлуде. 2024 жылы салық берешектері бойынша алдын ала ескерту хабарламалары таратылып, борышкерлердің тізімдері сот орындаушыларына жолданды. Бұл шаралар салық базасын ұлғайтуға және аудан бюджетін толықтыруға маңызды септігін тигізді. Сонымен қатар, жеке инвестицияларды тарту бағытында да белсенді жұмыс жүргізілді. Жалпы 705,1 млн теңге инвестиция тартылып, оның ішінде 186,6 млн теңге «Атлант» оңалту-сауықтыру кешеніне және 518,5 млн теңге тұрғын үй құрылысына бағытталды. Бұл қаржылық қолдау ауылдың инфрақұрылымын жетілдіруде және тұрғындарға жаңа мүмкіндіктер беру жолында маңызды роль атқарады.
Инфрақұрылым және абаттандыру
2024 жылы ауылда көшелерді жарықтандыру, күл-қоқыс тазалау, қардан тазарту, аялдама орнату және спорт алаңдарын жөндеу жұмыстары жүйелі түрде жүргізілді. Мысалы, жарықтандыруға 5,6 млн теңге бөлініп, 13 көшенің 7-сі асфальтпен, ал 6-сы тас жолмен жабдықталды. Сонымен қатар, спорт және балалар алаңдарына 5 млн теңгеден астам қаражат бөлініп, воркаут алаңдары мен балалар ойын аймақтары жаңартылды. Бұл жұмыстар ауылдың қоғамдық өмірін жандандырып, жастар мен балалардың бос уақытын тиімді әрі пайдалы өткізуіне жағдай жасайды. Қоғамдық инфрақұрылымның бұл жақсаруы ауыл тұрғындарының өмір сапасын арттыруға бағытталған маңызды қадам болып табылады.
Облыстық және аудандық жобалар
Аудан және облыс деңгейінде де ауқымды жобалар жүзеге асырылды. Мысалы, 11 млн теңгеге көпір жөнделіп, 22,7 млн теңгеге электр бағаналары жаңартылды. 22 гектар жерге жолдар мен инженерлік жүйелер салу үшін 341,9 млн теңге бөлініп, 99,3 млн теңгеге су жүйесі құрылысы жүргізілді. Бұл инфрақұрылымдық жұмыстар ауылдың өмір сапасын елеулі жақсартты және тұрғындардың тұрмыс-тіршілігіне оң әсер етті. Әлеуметтік және инженерлік жобалардың бірлескен іске асырылуы ауылдың даму стратегиясын нығайтып, ауылдың заманауи талаптарға сай дамуына ықпал етті.
Ауыз су мәселесі – басты назарда
Ауылда 1864 тұрғын үй бар болса, оның небары 357-сі орталықтандырылған ауыз су жүйесіне қосылған. Қалған үйлер әлі де құдық пен бұлақ суын пайдаланады. Бұл жағдай тұрғындардың денсаулығы мен тұрмысына тікелей әсер ететін маңызды мәселе болып қала береді. Осы олқылықты жою мақсатында «Тумар Строй Проект» ЖШС 2024-2025 жылдары 2,93 млрд теңгеге су жүйесін жаңғырту жобасын қолға алды. Жоба аясында жаңа құбырлар тартылып, ауыл тұрғындары сапалы әрі қауіпсіз суға қол жеткізу мүмкіндігіне ие болады. Бұл шара ауылдың санитарлық-гигиеналық жағдайын едәуір жақсартады және тұрғындардың денсаулығын қорғауда шешуші рөл атқарады.
Әлеуметтік көмек және тұрғындармен жұмыс
Әлеуметтік көмек бағдарламасы ауыл өмірінде өзекті мәселе болып табылады. 2023 жылы атаулы әлеуметтік көмек алған отбасылар саны 137 болса, 2024 жылы бұл көрсеткіш 62-ге дейін төмендеді. Бұл ауыл халқының тұрмысының жақсарғанын және әлеуметтік тәуелділіктің азайғанын көрсетеді. Тұрғындарды қолдау мақсатында 871 адамға үйме-үй аралау жүргізіліп, әлсіз топтар анықталып, оларға қажетті көмек көрсетілуде. Сонымен қатар, Д және Е санатындағы азаматтардың саны 16,1%-ға қысқарды, бұл да әлеуметтік тұрақтылықты нығайтып, ауылдағы өмір сапасының жақсаруына ықпал етуде.
2025 жыл – даму мен жаңару кезеңі
2025 жылы жеке инвестиция есебінен ауылда жаңа нысандар ашылады. Мысалы, жеке меншік мектепке 1,2 млрд теңге бөлініп, 850 оқушы мен 120 қызметкерге арналған білім беру орталығы салынбақ. Сонымен қатар, тіс емханасына 120 млн теңге, ал 150 адамға арналған кафе үшін 100 млн теңге инвестиция жоспарланған. Бұл жобалар ауылдың әлеуметтік-экономикалық дамуын жеделдетіп, жаңа жұмыс орындарын ашуға мүмкіндік береді. Жергілікті билік пен тұрғындардың ынтымақтастығы нәтижесінде 2025 жыл ауыл үшін жаңару мен өркендеудің жаңа кезеңі болары сөзсіз.
Табиғи жағдайлар мен ауылдың географиясы
Арыс округі шұрайлы жерлерге ие болып, егіншілік пен мал шаруашылығына өте қолайлы. Климат қоңыржай континенталды болғандықтан, ауыл маңында бірнеше өзендер мен бұлақтар бар, бұл су ресурстарын молайтуға мүмкіндік береді. Табиғи жағдайлар ауыл шаруашылығының дамуына және тұрғындардың тұрақты кәсібін жүргізуіне ықпал етеді. Сонымен қатар, ауылдың географиялық орналасуы инфрақұрылымды жетілдіру мен әлеуметтік-экономикалық дамуды қолдауда маңызды фактор болып табылады.
Тұрғындардың әл-ауқаты және өмір сапасы
Ауыл тұрғындары негізінен мал шаруашылығы мен егіншілікпен айналысады, сонымен қатар сауда және қызмет көрсету саласында кәсіпкерлік белсенді дамып келеді. Бұл ауылдың экономикалық тұрақтылығын арттырып, халықтың табысын ұлғайтуға ықпал етеді. Тұрғындардың өмір сапасы жақсарып, әлеуметтік жағдайлары тұрақталуда. Ауылдағы кәсіпкерлік белсенділік пен ауыл шаруашылығының дамуы ауыл халқының тұрмыс деңгейін жоғарылатып, жалпы ауыл экономикасын нығайтуда маңызды рөл атқарады.
Қоғамдық келісім мен мәдени шаралар
Мерекелік шаралар ауылдың рухани және қоғамдық өмірін жандандырады. Наурыз, Бірлік күні, Тәуелсіздік мерекелері кеңінен атап өтіліп, тұрғындар арасында бірлік пен ынтымақтастықты нығайтады. 2024 жылы мәдени іс-шараларға жаңа формат енгізіліп, жастардың қатысуы артты. Бұл дәстүрлі және жаңашыл мәдени шаралар ауылдағы қоғамдық келісім мен ынтымақтастықты одан әрі дамытып, тұрғындардың рухани қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған.
Білім беру жүйесінің дамуы
Ауылда 3 мемлекеттік және 1 жеке меншік мектеп, 3 балабақша жұмыс істейді. 2025 жылы жеке меншік мектептің ашылуы білім сапасын арттырып, оқушыларға кең әрі сапалы білім алу мүмкіндігін береді. Білім беру саласында жүргізілген жетілдірулер жастардың білім деңгейін көтеріп, ауылдың интеллектуалдық потенциалын арттыруға септігін тигізеді. Сонымен қатар, білім беру инфрақұрылымының дамуы ауылдың әлеуметтік дамуына қосымша серпін береді.
Денсаулық сақтау және әлеуметтік қолдау
Ауылда 3 дәрігерлік амбулатория және сауықтыру орталығы бар. Жоспар бойынша 2025 жылы 120 млн теңгеге тіс емханасы ашылады. Әлеуметтік көмек алушылармен жеке жұмыс жүргізіліп, көмек шаралары жетілдірілуде. Денсаулық сақтау саласындағы жаңалықтар ауыл тұрғындарының денсаулығын жақсартып, медициналық қызметтердің қолжетімділігін арттыруға бағытталған. Әлеуметтік қолдау жүйесі де үздіксіз дамуда, бұл тұрғындардың әл-ауқатын қамтамасыз етуде маңызды фактор болып табылады.
2024 жылы ауылда 2600 түп ағаш отырғызылып, қоқыс жинау жүйесі тұрақты түрде жүргізілді. 2025 жылы қоқыс сұрыптау жүйесін енгізу жоспарлануда. Бұл экологиялық шаралар ауылдың табиғи ортасын сақтауға және жақсартуға бағытталған. Ауыл тұрғындарының экологиялық санасын арттыру және қоршаған ортаны қорғау бағытындағы жұмыстар тұрақты түрде жүргізілуде, бұл ауылдың экологиялық жағдайын жақсартуға ықпал етеді.
Мемлекеттік қызметтердің электронды форматта қолжетімділігі артты. WhatsApp чаттары арқылы жедел байланыс орнатылып, тұрғындардың өтініштеріне уақытылы жауап беріледі. Жастарға арналған ІТ үйірмелер ашу жоспарлануда, бұл цифрлық сауаттылықты арттыруға мүмкіндік береді. Технологиялық даму ауыл тұрғындарының өмірін жеңілдетіп, қызмет көрсету сапасын жоғарылатады. Цифрландыру бағытындағы бұл жұмыстар ауылды заманауи стандарттарға сай дамытуда маңызды рөл атқарады.
2024 жылы Арыс ауылдық округінде атқарылған нақты жұмыстар мен ірі жобалар ауылдың дамуына тың серпін берді. Инфрақұрылым, әлеуметтік сала, экономика экология бағытында ілгерілеушілік байқалады. Жергілікті билік пен тұрғындардың бірлескен күш-жігері ауылды өркендетуге сенімді негіз қалайды. 2025 жыл ауыл үшін жаңа мүмкіндіктер мен даму кезеңі болады деп сенеміз. Барлық салаларда жоспарланған шаралардың жүзеге асырылуы ауылдың тұрақты әрі үйлесімді дамуын қамтамасыз етуде маңызды.
Нұрғиса Төремұратов.
